【周易十翼】說卦傳－[宋]王宗傳撰《童溪易傳?卷三十》

說卦

昔者聖人之作易也，幽贊於神明而生蓍，參天兩地而倚數(shù)，觀變於隂陽而立卦，發(fā)揮於剛?cè)岫常晚橃兜赖露盱读x，窮理盡性以至於命。

昔者聖人之作易也，將以順性命之理，是以立天之道曰隂與陽，立地之道曰柔與剛，立人之道曰仁與義。兼三才而兩之，故易六畫而成卦。分隂分陽，迭用柔剛，故易六位而成章。

天地定位，山澤通氣，雷風(fēng)相薄，水火不相射，八卦相錯(cuò)。數(shù)往者順，知來者逆，是故易逆數(shù)也。

雷以動(dòng)之，風(fēng)以散之，雨以潤之，日以烜之，艮以止之，兌以說之，乾以君之，坤以藏之。

帝出乎震，齊乎巽，相見乎離，致役乎坤，說言乎兌，戰(zhàn)乎乾，勞乎坎，成言乎艮。萬物出乎震，震，東方也。齊乎巽，巽，東南也。齊也者，言萬物之潔齊也。離也者，明也，萬物皆相見，南方之卦也。聖人南面而聽天下，嚮明而治，蓋取諸此也。坤也者，地也，萬物皆致養(yǎng)焉，故曰致役乎坤。兌，正秋也，萬物之所說也，故曰說言乎兌。戰(zhàn)乎乾，乾，西北之卦也，言隂陽相薄也。坎者，水也，正北方之卦也，勞卦也，萬物之所歸也，故曰勞乎坎。艮，東北之卦也，萬物之所成終而所成始也，故曰成言乎艮。

神也者，妙萬物而爲(wèi)言者也。動(dòng)萬物者莫疾乎雷，橈萬物者莫疾乎風(fēng)，燥萬物者莫熯乎火，說萬物者莫說乎澤，潤萬物者莫潤乎水，終萬物始萬物者莫盛乎艮。故水火相逮，雷風(fēng)不相悖，山澤通氣，然後能變化，旣成萬物也。

乾，健也；坤，順也；震，動(dòng)也；巽，入也；坎，陷也；離，麗也；艮，止也；兌，說也。

乾爲(wèi)馬，坤爲(wèi)牛，震爲(wèi)龍，巽爲(wèi)雞，坎爲(wèi)豕，離爲(wèi)雉，艮爲(wèi)狗，兌爲(wèi)羊。

乾爲(wèi)首，坤爲(wèi)腹，震爲(wèi)足，巽爲(wèi)股，坎爲(wèi)耳，離爲(wèi)目，艮爲(wèi)手，兌爲(wèi)口。

乾，天也，故稱乎父。坤，地也，故稱乎母。震一索而得男，故謂之長男。巽一索而得女，故謂之長女。坎再索而得男，故謂之中男。離再索而得女，故謂之中女。艮三索而得男，故謂之少男。兌三索而得女，故謂之少女。

乾爲(wèi)天，爲(wèi)圜，爲(wèi)君，爲(wèi)父，爲(wèi)玉，爲(wèi)金，爲(wèi)寒，爲(wèi)冰，爲(wèi)大赤，爲(wèi)良馬，爲(wèi)老馬，爲(wèi)瘠馬，爲(wèi)駁馬，爲(wèi)木果。

坤爲(wèi)地，爲(wèi)母，爲(wèi)布，爲(wèi)釡，爲(wèi)吝嗇，爲(wèi)均，爲(wèi)子母牛，爲(wèi)大輿，爲(wèi)文，爲(wèi)衆(zhòng)，爲(wèi)柄，其於地也爲(wèi)黑。

震爲(wèi)雷，爲(wèi)龍，爲(wèi)玄黃，爲(wèi)旉，爲(wèi)大塗，爲(wèi)長子，爲(wèi)決躁，爲(wèi)蒼筤竹，爲(wèi)萑葦。其於馬也，爲(wèi)善鳴，爲(wèi)馵足，爲(wèi)作足，爲(wèi)的顙。其於稼也，爲(wèi)反生。其究爲(wèi)健，爲(wèi)蕃鮮。

巽爲(wèi)木，爲(wèi)風(fēng)，爲(wèi)長女，爲(wèi)繩直，爲(wèi)工，爲(wèi)白，爲(wèi)長，爲(wèi)高，爲(wèi)進(jìn)退，爲(wèi)不果，爲(wèi)臭。其於人也，爲(wèi)寡髮，爲(wèi)廣顙，爲(wèi)多白眼，爲(wèi)近利市三倍。其究爲(wèi)躁卦。

坎爲(wèi)水，爲(wèi)溝瀆，爲(wèi)隱伏，爲(wèi)矯輮，爲(wèi)弓輪。其於人也，爲(wèi)加憂，爲(wèi)心病，爲(wèi)耳痛，爲(wèi)血卦，爲(wèi)赤。其於馬也，爲(wèi)美脊，爲(wèi)亟心，爲(wèi)下首，爲(wèi)薄蹄，爲(wèi)曳。其於輿也，爲(wèi)多眚，爲(wèi)通，爲(wèi)月，爲(wèi)盜。其於木也，爲(wèi)堅(jiān)多心。

離爲(wèi)火，爲(wèi)日，爲(wèi)電，爲(wèi)中女，爲(wèi)甲胄，爲(wèi)戈兵，其於人也爲(wèi)大腹。爲(wèi)乾卦，爲(wèi)鱉，爲(wèi)蟹，爲(wèi)蠃，爲(wèi)蚌，爲(wèi)龜，其於木也爲(wèi)科上槁。

艮爲(wèi)山，爲(wèi)徑路，爲(wèi)小石，爲(wèi)門闕，爲(wèi)果蓏，爲(wèi)閽寺，爲(wèi)指，爲(wèi)狗，爲(wèi)鼠，爲(wèi)黔喙之屬。其於木也，爲(wèi)堅(jiān)多節(jié)。

兌爲(wèi)澤，爲(wèi)少女，爲(wèi)巫，爲(wèi)口舌，爲(wèi)毀折，爲(wèi)附?jīng)Q。其於地也，爲(wèi)剛鹵，爲(wèi)妾，爲(wèi)羊。